عوامل بروز بیماری اعتیاد چیست؟

اعتیاد به مواد مخدر چیست؟

• اعتیاد نوعی بیماری مغزی مزمن، پیشرونده و  عود کننده است که باعث می شود با وجود پی آمدهای زیانبار مصرف مواد، فرد مصرف کننده باز هم برای به دست آوردن یا مصرف مواد مخدر خود را به آب و آتش بزند. اعتیاد از آن جهت بیماری محسوب می شود که مصرف مواد مخدر، ساختار مغز و نحوه کارکرد و فعالیت آن را تغییر می دهد....
• تغییراتی که بر اثر مصرف مواد مخدر در مغز انسان به وجود می آید ممکن است پایدار و بلند مدت باشد و به ایجاد رفتارهایی زیانبار در کسانی که مواد مخدر مصرف می کنند منجر شود.
• اعتیاد کاملا شبیه به سایر بیماری های مزمن همچون بیماری قلبی است. چراکه در هر دوی این بیماری هافعالیت عادی و سالم یکی از اندام های بدن مختل شده و پی آمدهای زیانباری به همراه می آورد. باید توجه داشت که این بیماری ها قابل پیشگیری و قابل درمان هستند، ولی چنانچه اقدامی در مورد آنها صورت نگیرد تا پایان عمر ادامه پیدا خواهند کرد. 

• چرا افراد مواد مخدر مصرف می کنند؟     

  افراد به دلایل مختلفی به مصرف مواد مخدر روی می آورند:

  ۱) برای اینکه احساس خوبی داشته باشند – بسیاری از انواع مواد مخدر در انسان لذت فراوانی ایجاد می کنند. این احساس سرخوشی اولیه با پی آمدهای دیگری نیز همراه است که از یک ماده مخدر به ماده دیگر تفاوت می کند. برای مثال ماده مخدر تحریک کننده ای چون کوکائین علاوه بر سرخوشی و نشئگی،  با احساس قدرت، اعتماد به نفس و انرژی بیشتر همراه است. در مقابل، ماده مخدر افیونی ماننده هروئین، پس از سرخوشی و نشئگی، حالت خلسه و رضایت خاطر برای فرد ایجاد می کند.

  ۲) برای داشتن احساس بهتر – برخی از افرادی که از نگرانی های اجتماعی، ناهنجاری های اضطراب آور و افسردگی رنج می برند برای کاستن از میزان اضطراب خود به مصرف مواد مخدر روی می آورند. اضطراب نقش مهمی در آغاز کردن و ادامه دادن مصرف، یا روی آوردن دوباره بیماران در حال بهبودی به مواد مخدر ایفا می کند.

  ۳) بهتر انجام دادن کارها – فشار فراوانی که برخی از افراد برای تقویت توان جسمی یا فکری خود احساس می کنند می تواند به تجربه کردن اولیه نوبت مصرف و سپس تداوم یافتن آن منجر شود.

  ۴) کنجاوی و مشاهده مصرف کردن دیگران – نوجوانان بیش از گروهای سنی دیگر آسیب پذیر هستند چراکه نفوذ شدید همشاگردی ها و همقطاران باعث می شود که آنها نیز رفتارهای هیجان انگیز و جسارت آمیزی از خود نشان داده و مثلا برای حفظ آبرو و اعتبار خود در بین آنها دست به مصرف مواد مخدر بزنند.

   

  اگر مصرف مواد مخدر باعث می شود تا افراد احساس خوبی داشته باشند و کارها را بهتر انجام دهند در آن صورت مصرف مواد مخدر چه اشکالی دارد؟   

  در ابتدا ممکن است مردم تنها به آنچه که تاثیر مثبت مواد مخدر محسوب می شود توجه نشان دهند. آنها در عین حال ممکن است چنین تصور کنند که می توانند مصرف مواد مخدر خود را تحت کنترل داشته باشند، اما واقعیت این است که مواد مخدر به سرعت زندگی آنها را تحت کنترل خود در می آورد. توجه داشته باشید فردی که از روی تفنن و در حضور جمع به خوردن مشروبات الکلی می پردازد، ممکن است بر اثر زیاده روی به شدت مست شود و با نشستن در پشت فرمان خودرو، رانندگی که فعالیتی لذت بخش است را برای خود و دیگران به یک فاجعه تبدیل کند. چنانچه مصرف مواد مخدر برای مدتی طولانی ادامه پیدا کند، فعالیتی که از روی تفنن و لذت جوئی آغاز شده است دیگر سرخوشی و لذت قبلی را در فردایجاد نخواهد کرد و وی صرفا برای اینکه حالت عادی خود را حفظ کند به مصرف مواد مخدر نیاز خواهد داشت. مصرف کنندگان مواد مخدر به نقطه ای می رسند که علیرغم آگاهی از مشکلات عظیمی که مصرف مواد مخدر برای آنها، اعضای خانواده و اطرافیانشان ایجاد کرده است دیگر نمی توانند از مصرف این گونه مواد دست بردارند و همواره در پی تهیه کردن و مصرف مواد هستند. برخی از افراد ممکن است حتی از همان اوایل روی آوردن به مصرف مواد مخدر، مقدار و دفعات مصرف خود را افزایش دهند.

   

  آیا تداوم مصرف مواد مخدر کاری است که از روی میل انجام می شود؟    

   نخستین تصمیمی که برای مصرف مواد مخدر گرفته می شود اغلب حالت داوطلبانه داشته و از روی میل و اراده است. اما وقتی که مصرف مواد مخدر طولانی و گریز ناپذیر می شود، شخص معتاد دیگر نمی تواند مصرف مواد را به راحتی کنترل کند. تصاویر گرفته شده از مغز افراد مصرف کننده نشان می دهد که قسمت هائی از مغز که نقش مهمی در تصمیم گیری، قضاوت، یادگیری، حافظه و کنترل رفتار دارند در این افراد تغییر فیزیکی پیدا کرده اند. هفت دانشمند در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که این تغییرات چگونگی عملکرد و کارکرد مغز را تحت تاثیر قرار داده و عامل بروز رفتارهای ویرانگر و غیر قابل کنترلی از سوی افراد معتاد می شود.

   

  چرا برخی از افراد به مواد مخدر معتاد می شوند و برخی دیگر نمی شوند؟

  همانند سایر بیماری ها، میزان آسیب پذیری افراد مختلف در برابر بیماری اعتیاد نیز تفاوت دارد. در مجموع هر چه عوامل آسیب پذیری در فرد زیاد تر باشد امکان اینکه وی با مصرف مواد مخدر به این گونه مواد معتاد شود بیشتر خواهد بود. عوامل دفاعی سبب می شود تا میزان خطر و آسیب پذیری فرد در مقابل اعتیاد کاهش پیدا کند.

• 

   

  چه عواملی باعث می شوند تا یک فرد معتاد شود؟

   هیچ عاملی به تنهائی باعث معتاد شدن فرد نمی شود. ساختار بیولوژپک بدن فرد می تواند به گونه ای باشد که احتمال اعتیاد وی را بالا ببرد. حتی عواملی چون جنسیت،  قومیت، مرحله بلوغ فکری، محیط اجتماعی اطراف (برای مثال وضعیت خانه ، مدرسه و محله) نیز می توانند در معتاد شدن فرد دخیل و سهیم باشند.                       

        

  چه عوامل بیولوژیکی خطر اعتیاد را افزایش می دهد؟

  دانشمندان بر این باورند که عوامل ژنتیکی بین ٤٠ تا ٦٠ درصد در آسیب پذیری فرد در برابر اعتیاد دخیل هستند. نوجوانان و افرادی که از ناهنجاری های روانی رنج می برند بیش از دیگران با خطر اعتیاد روبرو هستند.

   

  کدام عوامل محیطی در افزایش خطر ابتلا به اعتیاد سهیم هستند؟

  • خانه و خانواده – محیط خانه معمولا بیش از هر عامل دیگری بر چگونگی شکل گیری شخصیت کودک تاثیر می گذارد. والدین یا پدر بزرگ ها و مادر بزرگ هائی که مواد مخدر مصرف می کنند یا فعالیت های تبهکارانه دارند می توانند مشوقی برای روی آوردن فرزندان یا نوه های خود به مواد مخدر باشند.
  • دوستان و مدرسه –  در دوران نوجوانی، دوستان و آشنایان بیش از هر کس دیگری افراد را تحت تاثیر قرار می دهند. دوستانی که مواد مخدر مصرف می کنند می توانند حتی نوجوانانی که هیچ عامل خاصی برای افزایش ضریب ابتلای آنها به بیماری اعتیاد وجود ندارد را تحریک کنند تا فرد را برای نخستین بار مواد مخدر را تجربه کند. شکست و ناکامی در تحصیلات دانشگاهی یا مهارت های اندک اجتماعی نیز می تواند کودک و نوجوان را با خطر مصرف مواد مخدر روبرو کند.   

   

  چه عوامل دیگری باعث می شوند تا احتمال اعتیاد به مواد مخدر افزایش پیدا کند؟

  ۱) مصرف زدود هنگام مواد مخدر – گرچه مصرف مواد مخدر در هر سنی می تواند به اعتیاد منجر شود اما تحقیقات نشان می دهد که هر چه سن فرد هنگام آغاز مصرف مواد مخدر پائین تر باشد امکان ادامه دادن مصرف و تبدیل شدن وی به معتاد مزمن بیشتر خواهد بود. مصرف مواد مخدر در سنین پائین، آسیب دیدگی مغز بر اثر اعتیاد را به خوبی نشان دهد. ممکن است مجموعه ای از عوامل اولیه بیولوژیک و آسیب پذیری اجتماعی از جمله استعداد ژنتیکی، بیماری روانی، روابط متزلزل و نابسامان خانوادگی و قرار گرفتن در معرض سوء استفاده جنسی به آغاز زودهنگام مصرف مواد مخدر از سوی افراد منجر شود. با وجود این،  نمی توان این نکته را انکار کرد که مصرف مواد مخدر در سنین پائین می تواند مشکلات فراوانی در پی داشته باشد که در میان آنها می توان به تداوم مصرف و اعتیاد به مواد مخدر اشاره کرد.

  ۲) شکل و چگونگی مصرف مواد مخدر – کشیدن مواد مخدر یا تزریق مستقیم آن به جریان خون، اعتیاد آور بودن ماده مخدر را افزایش می دهد. کشیدن مواد مخدر یا تزریق آن به رگ سبب می شود تا ماده مخدر ظرف چند ثانیه به مغز رسیده و احساس سرخوشی و لذت فراوانی ایجاد کند. اما این حالت سرخوشی و نشئگی شدید چند دقیقه ای بیشتر دوام نمی آورد و فرد پس از مدت کوتاهی مجددا به حالت عادی خود باز می گردد. این حالت در واقع عکس حالت نشئگی است و خماری نام دارد. دانشمندان اعتقاد دارند که خماری سبب می شود افراد برای تکرار تجربه نشئگی و سرخوشی، مصرف مواد مخدر را تکرار کنند. مغز انسان تا دوران بلوغ به طور دائم در حال رشد می باشد و در دوران نوجوانی نیز تغییرات چشمگیری در آن ایجاد می شود. یکی از قسمت های مغز انسان که در دوران نوجوانی نیز همچنان به رشد خود ادامه می دهد ناحیه جلوی مغز است. این قسمت از مغز  انسان را قادر می سازد تا وضعیت خود را ارزیابی کرده و تصمیمات منطقی بگیرد و در ضمن احساسات و خواسته های خود را نیز کنترل کند. از آنجا که این قسمت از مغز یک نوجوان همچنان در حال شکل گیری است، اینکه آنها در معرض خطر تصمیم گیری های نادرست همچون تجربه کردن مواد مخدر و سپس ادامه دادن مصرف آن قرار بگیرند محتمل است. در دورانی که مغز انسان در حال شکل گیری و رشد است مصرف مواد مخدر می تواند تاثیری عمیق و پایداری بر مغز بگذارد.